بیماری پارکینسون یکی از بیماری های عصبی شایع است که با تأثیرگذاری بر سیستم عصبی، موجب بروز مشکلات حرکتی و غیر حركتی متعددی می‌شود. علائم کلاسیک بیماری پارکینسون عمدتا شامل لرزش، کندی حرکت، سفتی عضلات و ناپایداری وضعیتی هستند که این بیماری را از دیگر اختلالات عصبی متمایز می‌کند. اما مهمتر از همه، تشخیص زود هنگام این علائم می تواند نقش بسزایی در مدیریت بهتر بیماری و افزایش کیفیت زندگی بیمار داشته باشد. در این مقاله به بررسی دقیق و جامع علائم کلاسیک بیماری پارکینسون و اهمیت شناسایی آنها پرداخته‌ایم تا با شناخت بهتر این علائم، بتوانیم به مدیریت بهتر و کارآمدتر بیماری کمک کنیم.
علائم کلاسیک بیماری پارکینسون
بیماری پارکینسون بیماری ای است که اغلب بی سر و صدا شروع می شود بنابراین تشخیص اولیه آن ممکن است کمی دشوار باشد. یعنی بیمار صرفا کندی حرکت داشته باشد یا از سفتی عضلاتش شکایت داشته باشد که اکثرا به کهولت سن ربطش می دهند. یا بیمار از درد و گرفتگی شانه و گردنش اذیت می شود که تحت عنوان استئوآرتریت شناخته و درمان می شود. امابه هرحال پس از گذشت زمان علائم مربوط به این بیماری کم کم آشکار می شود. از خصوصیات پارکینسون می توان به اختلال در کارکردهای ارادی و غیر ارادی اشاره کرد. برخی از علائم ارادی و غیر ارادی پارکینسون کلاسیک عبارتند از:
- ناپایداری وضعیتی (Postural Instability)
ناپایداری وضعیتی به معنای کاهش توانایی بدن در حفظ تعادل است. این علامت معمولاً در مراحل پیشرفته‌تر بیماری پارکینسون ظاهر می‌شود و باعث افزایش خطر افتادن و بروز آسیب‌های جدی می‌شود. ناپایداری وضعیتی می‌تواند تأثیر منفی بر توانایی فرد در انجام فعالیت‌های روزانه داشته باشد و نیاز به مراقبت‌های بیشتر را افزایش دهد.
علائم غیر حركتی بیماری پارکینسون
علاوه بر علائم کلاسیک بیماری پارکینسون، این بیماری می‌تواند با علائم غیر حركتی نیز همراه باشد که معمولاً کمتر شناخته شده‌اند اما تأثیر زیادی بر کیفیت زندگی بیمار دارند. برخی از این علائم عبارتند از:
- افسردگی و اضطراب
افسردگی و اضطراب از جمله مشکلات روانی شایع در بیماران پارکینسونی هستند. این علائم می‌توانند به طور مستقیم به تغییرات شیمیایی مغز مرتبط با بیماری پارکینسون مربوط باشند. افسردگی و اضطراب می‌توانند باعث کاهش انگیزه و کاهش کیفیت زندگی بیمار شوند.
- مشکلات خواب
مشکلات خواب نیز از جمله علائم غیروحركتی بیماری پارکینسون هستند که می‌توانند به شدت بر کیفیت زندگی بیمار تأثیر بگذارند. این مشکلات ممکن است شامل بی‌خوابی، خواب ناآرام و کابوس‌های شبانه باشند.
- اختلالات شناختی
بیماری پارکینسون می‌تواند با اختلالات شناختی نیز همراه باشد که در نهایت به زوال عقل (دمانس) منجر می‌شود. این اختلالات ممکن است شامل کاهش حافظه، مشکلات در تصمیم‌گیری و کاهش توانایی در انجام وظایف پیچیده باشند.
- مشکلات گوارشی و ادراری
بیماران پارکینسونی ممکن است با مشکلات گوارشی مانند یبوست و مشکلات ادراری مانند تکرر ادرار یا عدم کنترل ادرار مواجه شوند. این علائم غیر حركتی می‌توانند به طور قابل توجهی کیفیت زندگی بیمار را تحت تأثیر قرار دهند.
علائم کلاسیک
برخی از علائم کلاسیک بیماری پارکینسون عبارتند از:
1.لرزش در حال استراحت
لرزش در حالت استراحت با شدت کم تری اتفاق می افتاد و در طی انجام فعالیت این لرزش دامنه تناوب بیشتری پیدا می کند. این لرزش هنگام استراحت اکثرا در ساعد و انگشتان، بازو، فک یا پلک اتفاق می افتد. به عنوان مثال لرزش در انگشت شست طوری است که انگار فرد دارد پول می شمارد.
2.سفتی عضلات
سفتی عضلات در برابر حرکات آرام مقاومت نشان می دهد. این سفتی هم در تمام حرکات یک مفصل رخ می دهد. این سفتی اگر همراه با لرزش باشد به آن سفتی چرخ دنده ای می گویند.
3.اختلال در حرکات ارادی
در اختلال پارکینسون، بیماران دچار ضعف در حرکت، اشکال در شروع حرکت و یا کندی در حرکت می شوند. این تاخیر در الگوها به کارکردهای معمول در زندگی فرد مانند خوردن، کار کردن، رانندگی و.. آسیب های جدی می زند. گاها اختلالاتی دیگر مانند سندروم پای بی قرار یا بی قراری حرکتی نیز در بیماران مبتلا به پارکینسون نیز دیده می شود.
4.اختلال در راه رفتن
در ابتدا ممکن است راه رفتن بیمار کاملا طبیعی به نظر برسد اما وقتی بیماری تشدید می شود تغییر در طول گام ها و سرعت راه رفتن رخ می دهد. به طوری که نوع راه رفتن بیمار دچار اختلال پارکینسون، به فرم راه رفتن پارکینسونی تبدیل می شود. خصوصیات آن عبارت است از:
- طول گام ها کاسته می شود.
- سرعت در حین راه رفتن افزایش می یابد.
- حرکات نوسانی بازوها در طی راه رفتن کاهش میابد. (یعنی جنبش های متقابل انجام نمی شود.)
- حرکات چرخشی در تنه انجام نمی شود.
- در شروع راه رفتن دچار مشکل است.
نحوه قرار گرفتن بدن این بیماران حالت خمیده دارد و کل بدن را درگیر می کند. در این حالت زانوها و سر و تنه به جلو خم می شود که در نتیجه پشت فرد حالت کیفوتیک یا قوز مانند می گیرد. علاوه بر وضعیت بدن که حالت خمیده دارد، عکس العمل های تعادلی فرد هم آسیب می بیند. همچنین ممکن است فرد دچار پارکینسون افتادن های متوالی را تجربه کند یا حتی ممکن است در ایستادن بدون کمک کسی مشکل داشته باشند.
5.بلاک حرکتی یا یخ زدگی
بنا به تعریف این پدیده به عدم توانایی در انجام حرکات و فعالیت ها به طور گذرا اطلاق می شود که در بیماران پارکینسونی مشاهده می شود. این حالت بیشتر در پا ها به هنگام راه رفتن ظاهر می شود طوری که بیمار به مدت چند لحظه قادر به حرکت نیست انگار که به زمین چسبیده است. این حالت همچنین ممکن است در پلک ها نیز دیده شود. یعنی فرد دچار پارکینسون کنترلی بر روی عضله پلکش ندارد.
حالت یخ زدگی به طور ناگهانی اتفاق می افتد و گذرا است و معمولا چند ثانیه بیشتر طول نمی کشد. زمانی که این موارد در افراد دچار پارکینسون اتفاق می افتد، فرد از حرکت باز می ایستد یا الگوی حرکتی اش را تغییر می دهد. این حالت می تواند در طی کارهای حرکتی دیگر مانند نوشتن، مسواک زدن و صحبت کردن نیز می تواند رخ دهد.
ترکیب حالت یخ زدگی و خمیدگی (که به آن رفلکس پوسچرال نیز می گویند) در بیماران دچار پارکینسون بسیار ناتوان کننده است و حتی ممکن است به سقوط این افراد ختم شود که باعث می شود لگن فرد بشکند یا به سرش ضربه بخورد که در هر صورت نتایج خوبی برای فرد مبتلا نخواهد داشت.
میتوانید با تمرینات کاردرمانی به بیماری پارکینسون بهبود ببخشید، برای کسب اطلاعات بیشتر درباره این تمرینات به مقاله زیر مراجعه کنید.
6.افسردگی:
تقریبا 50 درصد بیماران دچار پارکینسون افسردگی را بروز می دهند که باید منحصرا درمان شود. افسردگی در پارکینسون به دلیل نقص در سروتونین به وجود می آید. خصوصیتی که افسردگی افراد دارای پارکینسون را با افراد معمولی دچار افسردگی متفاوت می سازد، کاهش در بیانات چهره ای صورت است که به دلیل کندی حرکت در این افراد به وجود می آید. توهمات متعدد همچنین باعث می شود که علائم بیمار بدتر شود.
7.وضعیت ذهنی و اختلالات شناختی:
از بین رفتن توانایی های ذهنی و شناختی در طی مراحل اولیه پارکینسون به وجود می آید و تا حدی پیش می رود که بیمار قادر به انتقال توجه به محرکات در یک زمان نمی باشد. مثلا رانندگی برای آنها بسیار چالشی است زیرا نیازمند پردازش چندین نوع اطلاعات است اما مسواک زدن چون مرحله ای است به نسبت برایشان راحت تر است. لازم به ذکر است که زوال عقل یا دمانس در 15 تا 20 درصد از بیماران به وجود می آید.
8.اختلال در تکلم:
این اختلال در افراد دارای پارکینسون به اختلال تکلم سفت یا مونوتون نیز معروف است زیرا حجم گفتار کاهش میابد و گفتگوها به صورت نجوا و غیر پیوسته هستند.
9.اختلال بلع:
در مراحل آخر بیماری ظاهر می شود که افراد را در معرض خطر خفگی و پنوموسی تنفسی قرار می دهد.
10.اختلالات اتونومیک:
اختلال در فشار خون وجود دارد اما سنگوپ( که به دلیل تخریب سلولی اتفاق می افتد) نادر است. افراد دارای پارکینسون اغلب دچار تعرق زیاد و واکنش های غیرطبیعی نسبت به گرما و سرما و بی اشتهایی می شوند.
11.ریزنویسی
ممکن است دست خط بیمار بسیار کوچک شود و لغت ها به هم نزدیک هستند. البته برای تقویت قدرت حرکتی دست روش ها و تکنیک هایی وجود دارد که میتوان به آن بهبود بخشید. همچنین ظهور بعضی از رفلکس های اولیه مثل رفلکس گلابایا، دو بینی و تار دیدن نیز است.
اهمیت تشخیص زودهنگام علائم کلاسیک بیماری پارکینسون
تشخیص زودهنگام علائم کلاسیک بیماری پارکینسون نقش مهمی در مدیریت و درمان بیماری دارد. شناسایی زودهنگام این علائم می‌تواند به پزشکان این امکان را بدهد که درمان‌های مناسب را به موقع آغاز کنند و پیشرفت بیماری را کندتر کنند. همچنین، آگاهی بیمار و خانواده او از این علائم می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی و کاهش استرس‌های مرتبط با بیماری کمک کند.
بهبود کیفیت زندگی
یکی از مهمترین مزایای تشخیص زودهنگام علائم کلاسیک بیماری پارکینسون، بهبود کیفیت زندگی بیمار است. با شروع زودهنگام درمان و مدیریت مناسب، میتوان از شدت یافتن علائم جلوگیری کرد و بیمار را در انجام فعالیت‌های روزانه خود مستقل نگه داشت.
کاهش خطرات ناشی از بیماری
تشخیص زودهنگام و مدیریت صحیح بیماری پارکینسون می‌تواند به کاهش خطرات ناشی از بیماری مانند افتادن و آسیب‌های جدی کمک کند. با شروع درمان‌های مناسب و استفاده از ابزارهای کمکی، میتوان از بروز این خطرات جلوگیری کرد.
کاهش هزینه‌های درمانی
با تشخیص زودهنگام و مدیریت مؤثر بیماری، میتوان از افزایش هزینه‌های درمانی در مراحل پیشرفته‌تر بیماری جلوگیری کرد. درمان‌های زودهنگام و مناسب می‌توانند از نیاز به مداخلات پیچیده‌تر و گران‌تر در مراحل بعدی بیماری جلوگیری کنند.
سخن پایانی
بیماری پارکینسون با علائم کلاسیک خود که شامل لرزش، کندی حرکت، سفتی عضلات و ناپایداری وضعیتی است، شناخته می‌شود. این علائم می‌توانند به طور جدی کیفیت زندگی بیمار را تحت تأثیر قرار دهند. اما با تشخیص زودهنگام و مدیریت صحیح، میتوان از پیشرفت بیماری جلوگیری کرده و کیفیت زندگی بیمار را بهبود بخشید.
همچنین، آگاهی از علائم غیروحركتی مانند افسردگی، اضطراب و مشکلات خواب نیز برای مدیریت بهتر بیماری ضروری است. با توجه به اهمیت این موضوع، بهتر است که افراد و خانواده‌ها به محض مشاهده هر یک از علائم کلاسیک بیماری پارکینسون، به پزشک مراجعه کنند تا با تشخیص و درمان زودهنگام، از بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری شود.
سوالات متداول دررابطه با علائم کلاسیک بیماری پارکینسون
- آیا بیماری پارکینسون قابل درمان است؟
پارکینسون قابل درمان نیست، اما میتوان با داروها و روش‌های درمانی مختلف علائم آن را کنترل کرد.
- چه عواملی می‌توانند خطر ابتلا به پارکینسون را افزایش دهند؟
عوامل ژنتیکی، محیطی و سبک زندگی می‌توانند خطر ابتلا به پارکینسون را افزایش دهند.
- آیا همه افراد مبتلا به پارکینسون دچار لرزش می‌شوند؟
خیر، لرزش یکی از علائم شایع است اما همه بیماران این علامت را تجربه نمی‌کنند.
- آیا پارکینسون تنها افراد مسن را تحت تأثیر قرار می‌دهد؟
بیشتر موارد پارکینسون در افراد مسن دیده می‌شود، اما افراد جوان‌تر نیز می‌توانند به این بیماری مبتلا شوند.
- چگونه میتوان علائم پارکینسون را بهبود بخشید؟
مدیریت علائم شامل استفاده از داروها، تمرینات ورزشی، فیزیوتراپی و تغییرات در سبک زندگی می‌شود.