آسیب های نخاعی یکی از جدی ترین انواع آسیب می باشند که می توانند عوارض زیادی را به همراه داشته باشند. اینگونه آسیب ها می تواند درگیری زیادی را برای شخص ایجاد کند. بسته به محل آسیب امکان دارد حرکات دست، حرکات پا، هماهنگی میان اندام ها و سایر موارد دچار مشکل شود. بنابراین شخصی که دچار اینگونه آسیب ها می شود بسیار حائز اهمیت است که به دنبال درمان علائم آن باشد. کاردرمانی ضایعه نخاعی یکی از بهترین انواع درمان می باشد که باعث می شود شخص بتواند عملکرد گذشته خودش را بدست آورد. کادرمانی در کنار مصرف دارو، فیزیوتراپی و توصیه های پزشک متخصص می تواند تا حد زیادی استقلال شخص را حفظ کند و کارهای روزمره را برایش راحت کند.
ضایعه نخاعی چگونه به وجود می آید؟
دلایل مختلفی برای ایجاد شدن ضایعه نخاعی وجود دارد. این دلایل عبارتند از:
- سانحه ها مانند تصادف که می تواند منجر به شکستگی مهره های ستون فقرات و یا بیرون زدگی دیسک در قسمت های مختلف شود که در نهایت عصب نخاع را تحت فشار قرار دهد.
- عفونت های مختلف که می تواند باعث ایجاد التهاب و تورم در یک ناحیه شود و کانال نخاعی را تنگ کرده و در نهایت باعث فشار به نخاع شود
- سبک زندگی ناسالم مانند پشت میز نشینی و شغل هایی که با سلامت شخص درگیر هستند
- کهولت سن که باعث تحلیل رفتن بافت عضلانی، خشک شدن دیسک های غضروفی و پوکی استخوان می شود که هرکدام از این موارد می توانند باعث آسیب جدی به نخاع شوند.
- مواردی مانند سکته مغزی که می تواند قسمتی از سیستم عصبی مرکزی که شامل نخاع نیز می شود را تحت تاثیر قرار دهد
فرقی نمی کند که علت ایجاد آسیب های نخاعی کدامند، بلکه می توان با انجام دادن تمرینات کاردرمانی تا حد زیادی از محدودیت های به وجود آمده کاست.
هدف از کاردرمانی ضایعه نخاعی چیست؟
به طور کلی هدف از انجام کاردرمانی، حفظ استقلال شخص و افزایش کیفیت زندگی روزانه او می باشد. زمانی که شخص دچار مشکل در نخاع می شود ممکن است برای انجام دادن بسیاری از کارها دچار مشکل شود. بنابراین لازم است با استفاده از فعالیت هایی شروع به بازتوانی کند. کاردرمانی قرار است به او کمک کند تا با کاهش آسیب و کنترل علائم از طریق قوی تر شدن و ایجاد تغییرات لازم در سبک زندگی، کیفیت زندگی خود را حفظ کند.
کاردرمانی ضایعه نخاعی به چه صورت است؟
به طور معمول فرآیند کاردرمانی برای اینگونه افراد به چند بخش تقسیم می شود:
- تمرین های پسیو
- تمرین های قدرتی
- تغییر سبک زندگی
تمرین های پسیو
تمرین های پسیو شامل تمریناتی می شوند که با کمک یک شخص دیگر( ترجیحا کاردرمانگر) انجام می شود. این تمرینات قرار است تا دامنه حرکتی اندام ها را حفظ کند. به طور مثال شخصی که سکته مغزی کرده است و دست هایش بی حس شده اند، نیاز دارد تا تمرینات پسیو را انجام دهد. این تمرینات از خشک شدن مفاصل جلوگیری می کنند. علاوه بر این مسیرهای نورونی که در مغز از بین رفته است را جایگزین می کند. به طور معمول به منظور انجام حرکات پسیو، کاردرمانگر با استفاده از علمی که دارد شروع به حرکت دادن اندام ها و جابه جایی مفاصل می کند تا بتواند با استفاده از این کار دامنه حرکتی آن ها را حفظ کند. لازم است بدانید حرکات پسیو توانایی تقویت اندام ها را ندارند و برای تقویت آن ها لازم است خود شخص شروع به فعالیت بکند.
تمرین های قدرتی
این دسته از تمرینات باید توسط خود شخص انجام شوند. هدف اصلی از انجام این تمرینات تقویت ماهیچه ها می باشد. زمانی که ماهیچه ها تقویت شوند، فشار وارده بر روی مفاصل به شدت کاهش پیدا می کند. بنابراین بیمار درد کمتری را حس می کند. از طرفی دیگر، انجام دادن تمرینات اکتیو قدرتی، باعث ایجاد مسیرهای جدید نورونی در مغز شخص می شوند و به او کمک می کنند تا دوباره فرمان بدنش را در دست بگیرد.
به طور مثال شخصی که در قسمت پایین کمر خود دچار بیرون زدگی دیسک شده است و نخاع تحت فشار قرار گرفته است در حرکت کردن دچار مشکل خواهد بود. کاردرمانگر با درک این موضوع سعی می کند تا با انجام دادن تمریناتی، ماهیچه های اطراف دیسک را تقویت کند. این موضوع به او کمک می کند تا با کشیده شدن مهره ها به طرفین، فشار بر روی دیسک کمتر شود. در نهایت با کاهش فشار دیسک، تنگی کانال نخاعی برطرف می شود و شخص دردی را حس نمی کند.
کاردرمانی برای حرکات ظریف
یکی از مهم ترین قسمت های کاردرمانی ضایعه نخاعی، مربوط به افرادی می باشد که سکته مغزی کرده اند. از آنجایی که حرکات دست و انگشت ها در زندگی روزمره بسیار مهم است، باید هرچه سریعتر تلاش شود تا فرآیند بازتوانی برای شخص انجام شود. به طور معمول کسانی که سکته کرده اند توانایی تکان دادن انگشتان خود را از دست می دهند. این موضوع به دلیل آسیب به بافت دست نمی باشد. بلکه مسیرهای نورونی که در مغز وجود داشته اند و باعث حرکت انگشتان می شده اند از بین رفته اند.
در این مورد، اولویت کاردرمانگر، بازتوانی می باشد. او با طراحی یک برنامه تمرینی هدفمند، سعی می کند تا با انجام فعالیت های پسیو و اکتیو، مغز را مجبور کند مسیرهای نورونی جدیدی را ایجاد کند. به این فرآیند” نوروپلاستیسیته” می گویند که از طریق تمرین و تکرار زیاد به دست می آید. هرچقدر مهارت شخص در انجام تمرینات بیشتر شود، عملکرد سیستم عصبی او بهتر خواهد شد و مسیرهای نورونی جدیدی را ایجاد خواهد کرد.
ایجاد تغییرات در محیط زندگی
برخی از آسیب های نخاعی به طور کامل برگشت پذیر نیستند. به طور مثال کسی که در ناحیه گردن دچار مشکل شده است و این مشکل سالیان سال است که ایجاد شده است، نمی تواند انتظار داشته باشد که همانند روز اول بدون مشکل باشد. بنابراین باید با انجام دادن تمریناتی و ایجاد تغییرات لازم در محیط اطرافش، شرایط را به گونه ای پیش ببرد که درد کمتری را احساس کند.
یکی از وظایف کاردرمانگر، بررسی محیط زندگی شخص و ایجاد تغییرات لازم می باشد. او پس از ارزیابی پیشنهاد می کند تغییراتی را ایجاد کنید تا بتوانید راحت تر زندگی کنید و کیفیت زندگی روزمره افزایش پیدا کند.
- استفاده از بالش طبی در افرادی که در گردن خود مشکل دارند
- عدم استفاده از پله در افرادی که به تازگی سکته کرده اند
- استفاده از پشتی طبی بر روی صندلی و مبل در هنگام نشستن
- استفاده از واکر و عصا برای راه رفتن
- معرفی وسایل کمکی مناسب شرایط فرد و آموزش نحوه استفاده از آن ها
- آموزش به خانواده و مراقبین فرد آسیب دیده به جهت درک بهتر آن ها از شرایط
- و …
همگی در این قسمت قرار می گیرند. بنابراین اهمیت این قسمت کمتر از دو قسمت قبل نیست.
جمع بندی
همانطور که در ابتدا گفتیم، آسیب نخاعی می تواند در افراد به شکل های مختلف نمود پیدا کند. تجربه نشان داده است بیشتر این افراد در مهارت های ظریف دست دچار مشکل می شوند. از آن جا که این موضوع تاثیر بسزایی در استقلال آن ها دارد، باید هرچه سریعتر نسبت به درمان اقدام کرد.
نوروپلاستیسیته چیزی است که کاردرمانگر در تقویت مهارت های دست به دنبال آن است. این فرآیند از طریق ورزش کردن و با تکرار زیاد به بهترین شکل صورت می گیرد. از آنجایی که انجام دادن تمرینات و حرکات پسیو کسل کننده هستند، باید اطرافیان بیمار سعی کنند که روحیه او را بالا نگه دارند. کاردرمانی ضایعه نخاعی یک امر حرفه ای می باشد و بهتر است تمامی تمرینات زیر نظر یک کاردرمانگر حرفه ای و برای اولین بار در یک کلینیک کاردرمانی صورت پذیرد.