گفتاردرمانی یک روش درمانی است که در بهبود مشکلات گفتار و زبان افراد مختلف، به خصوص کودکان، استفاده می شود. این روش با استفاده از فعالیت های بازی، تمرینات گفتاری و تعاملات جمعی، بهبود هماهنگی حرکتی دهان و لب ها، تقویت مهارت های شنیداری و تقویت مهارت های ارتباطی و اجتماعی کودکان را هدف قرار می دهد. یکی از راه های مؤثر در اجرا و پیاده سازی گفتاردرمانی، استفاده از بازی های گفتاردرمانی است. در این مقاله، به معرفی چند نمونه از بازی های گفتار درمانی پرداخته خواهد شد.
۱. بازی “دکتر باهوش”:
این بازی یکی از محبوب ترین بازی های گفتاردرمانی است که برای تقویت مهارت های شنیداری و گفتاری کودکان استفاده می شود. در این بازی، کودکان نقش دکتر را به عهده دارند و باید با استفاده از دستگاه ها و وسایل پزشکی خاص، به تشخیص و درمان بیماران خود بپردازند. این بازی علاوه بر تقویت مهارت های شنیداری و گفتاری، تخیل و خلاقیت کودکان را نیز تقویت می کند.
۲. بازی “مطب دکتر”:
این بازی یکی دیگر از بازی های گفتار درمانی است که به کودکان کمک می کند تا مهارت های ارتباطی و زبانی خود را تقویت کنند. در این بازی، کودکان نقش دکتر را بازی می کنند و باید با استفاده از اشیاء و وسایل مختلف مطب دکتر، به درمان و مراقبت از بیماران خود بپردازند. این بازی باعث ایجاد فرصت های تعاملی و گفتاری بین کودکان می شود و به تقویت مهارت های تصویرسازی، تخیل و هماهنگی حرکتی دهان کودکان کمک می کند.
۳. بازی “ساخت کلمه”:
این بازی مناسب برای تقویت مهارت های خواندن و نوشتن و تقویت دایره واژگان کودکان است. در این بازی، کودکان باید با استفاده از تکه های کوچک کلمات باید قسمت های متنی به همراه تصاویر، کلمات را بسازند. این بازی باعث تمرکز و توجه کودکان به حروف و کلمات می شود و بهبود مهارت های خواندن و نوشتن آن ها را تسهیل می کند.
۴. بازی “پازل های صوتی”:
این بازی برای تقویت مهارت های شنیداری و فهم مطلب مناسب است. در این بازی، کودکان با گوش دادن به صداها و نویزها و تشخیص صحیح آن ها، پازل های صوتی را تکمیل می کنند. این بازی به مهارت های استماع، تمرکز و تشخیص الگو کمک می کند و قابلیت های شنوایی کودکان را تقویت می کند.
۵. بازی “پانتومیم”:
این بازی برای تقویت مهارت های ارتباطی و زبانی کودکان مفید است. در این بازی، کودکان باید بدون استفاده از کلمات صحبت کنند و فقط با استفاده از حرکات بدن، اشاره ها و اصوات غیرکلامی، داستان ها و صحنه های مختلف را بازگو کنند. این بازی تعامل بین کودکان را تشویق می کند و به تقویت مهارت های غیرکلامی مانند بیان احساسات و تشخیص اصوات کمک می کند.
بازی های ساده گفتار درمانی کودکان در منزل:
· بازی نمکدان “اوریگامی”:
بازی “اوریگامی نمکدان” یک روش ساده و خلاقانه برای ترغیب کودک به صحبت کردن است. در این بازی، شما نیاز به تهیه یک نمکدان و برگه های رنگی یا کارتن دارید.
مراحل انجام بازی به صورت زیر است:
- تهیه نمکدان: شما می توانید از یک نمکدان ساده استفاده کنید یا خودتان یک نمکدان ساخته و آن را زیبا تزئین کنید. می توانید از موادی مانند کاغذ رنگی، ماژیک، چسب و برچسب ها درست کنید.
- تعیین موضوع: قبل از شروع بازی، یک موضوع خاص را تعیین کنید. می تواند موضوعی مرتبط با علایق کودکان باشد، مثلاً حیوانات، وسایل حمل و نقل، میوه ها و سبزیجات و غیره.
- تهیه شکل ها: روی برگه های رنگی یا کارتن ها، شکل های مرتبط با موضوع را بکشید یا قالب هایی طراحی کنید که بعداً بتوانید آن ها را به شکل های مختلف اوریگامی تبدیل کنید. مثلاً اگر موضوع “حیوانات” باشد، شکل هایی از گربه، سگ، پرنده و غیره را بکشید.
- اوریگامی: حالا کودکان می توانند با استفاده از شکل های اوریگامی که ساخته اید، شکل های مختلف را تشکیل دهند. کودکان می توانند شکل را تغییر دهند، اجزای مختلف را به هم بچسبانند و خلاقیت خود را در ساخت شکل ها نشان دهند.
- صحبت کردن: در هر مرحله از بازی، کودکان می توانند درباره شکلی که ساخته اند، صحبت کنند. آن ها می توانند نام شکل، ویژگی های آن، رنگ ها و داستانی کوتاه درباره شکل را بیان کنند. همچنین، شما می توانید سوال هایی در مورد شکل بپرسید تا کودکان به صحبت کردن ترغیب شوند.
این بازی نه تنها کودک را به صحبت کردن ترغیب می کند، بلکه مهارت های زبانی و ارتباطی او را نیز تقویت می کند. آن ها به طریقه بیان ایده ها، مواجهه با موقعیت های متنوعی که نیازمند بیان و توصیف است را تمرین می کنند. همچنین، این بازی خلاقانه و آشنا کردن کودک با ابزارهای ساده، تخیل و مهارت های دستی او را تقویت می کند.
مهم است که بازی را به صورت مسلم و جذاب ارائه دهید و کودک را تشویق کنید تا در مراحل مختلف بازی صحبت کند و ایده ها و توصیف های خود را به اشتراک بگذارد. همچنین موقعیت های دیگری همچون بازی با دوستان و خانواده را برای تمرین صحبت کردن و ارتباط برقرار کردن معرفی کنید.
توجه داشته باشید که این بازی ممکن است برای برخی کودکان موثر نباشد و هر کودکی نیازهای منحصر به فردی دارد. در صورت بروز نگرانی در مورد تاخیر در توسعه گفتاری کودک، بهتر است با یک گفتاردرمان گر مشورت کنید تا ارزیابی حرفه ای انجام داده و راهنمایی های مناسب را دریافت کنید.
· بازی جستجو کلمات ” Word Search”:
بازی جدول جستجوی کلمات (Word Search) یک تکنیک عالی برای بهبود تکلم کودکان است. این بازی به طور معمول با یک جدول حروف و لیستی از کلمات که درون جدول پنهان شده اند، انجام می شود. هدف کودک در این بازی، پیدا کردن کلمات در جدول و نام بردن آن ها است.
برای انجام بازی جدول جستجوی کلمات، شما می توانید از منابع آموزشی آماده استفاده کنید یا خودتان جدولی را طراحی کنید و کلمات را درون آن پنهان کنید. مراحل انجام بازی به شرح زیر است:
- تهیه جدول: شما نیاز به تهیه یک جدول حروف دارید. می توانید یک جدول خالی را روی کاغذ بکشید یا از منابع آموزشی آماده استفاده کنید. جدول معمولاً مستطیلی است و حروف را درون خانه های آن قرار می دهید.
- انتخاب کلمات: حالا باید لیستی از کلمات را تهیه کنید که درون جدول پنهان شوند. می توانید کلماتی مرتبط با موضوع خاصی انتخاب کنید، مانند حیوانات، رنگ ها، میوه ها و سبزیجات و غیره.
- پنهان کردن کلمات: حروف کلمات را درون جدول پنهان کنید. برای این کار، می توانید حروف کلمات را در جهت های مختلف (عمودی، افقی، مورب) و به صورت رو به جلو و یا برعکس قرار دهید.
- معرفی بازی به کودک: به کودک توضیح دهید که در این بازی باید کلمات را درون جدول پیدا کند. می توانید به او بگویید که می تواند کلمات را از چپ به راست، راست به چپ، بالا به پایین، پایین به بالا و یا در جهت های مورب پیدا کند.
- جستجوی کلمات: حالا کودک می تواند با شروع از یکی از حروف جدول، کلمات را جستجو کند. وقتی یک کلمه را پیدا کرد، باید آن را با خط بکشد یا با رنگی متفاوت مشخص کند. کودک می تواند کلمات را با استفاده از انگشت خود یا با قلم و یا مداد نشان دهد.
- صحبت کردن: در طول بازی، کودک می تواند درباره کلماتی که پیدا کرده است، صحبت کند. می تواند رنگ آن ها را توضیح دهد یا در مورد معنی و استفاده ی آن کلمه صحبت کند. این باعث می شود که کودک با واژگان جدید آشنا شده و تکلم و دایره لغاتش بهبود یابد.
بازی جدول جستجوی کلمات چندین فایده دارد. این بازی به کودکان کمک می کند تا تمرکز و توجه خود را بهبود بخشند، هماهنگی دست و چشم را تقویت کنند و توانایی حل مسئله و استدلال را تقویت نمایند. همچنین بازی جدول جستجوی کلمات محیطی فعال و سرگرم کننده را برای کودکان فراهم می کند و آن ها را ترغیب می کند به صورت غیرمستقیم و با لذت به یادگیری و تمرین زبان بپردازند.
بنابراین بازی جدول جستجوی کلمات یک روش سرگرم کننده و موثر برای بهبود تکلم کودکان است. با انتخاب موضوعات مختلف و افزایش سطح دشواری جدول ها، می توانید این بازی را متناسب با سطح دانش و توانایی زبانی کودکان خود تنظیم کنید و آن ها را به یادگیری و استفاده از واژگان جدید تشویق کنید.
بازی های گفتاردرمانی برای گروه های سنی خاص را بشناسید!
در زیر چند نمونه از بازی های گفتاردرمانی را بر اساس گروه سنی خاصی توصیه خواهیم کرد:
برای کودکان پیش دبستانی (3 تا 6 سال):
- بازی “دکتر”: این بازی با تمرکز بر تقویت مهارت های شنیداری و گفتاری مناسب است. کودکان می توانند در نقش دکتر پزشک به درمان بیماران خود بپردازند و از ابزارها و وسایل پزشکی استفاده کنند.
- بازی “مطب دکتر”: این بازی به کودکان کمک می کند تا مهارت های ارتباطی و زبانی خود را تقویت کنند. آن ها با انجام وظایف دکتری و مراقبت از بیماران خود، به تعامل و تقویت مهارت های شنیداری و گفتاری خود بپردازند.
برای کودکان دبستانی (6 تا 12 سال):
- بازی “ساخت کلمه”: این بازی برای تقویت مهارت های خواندن و نوشتن و تقویت دایره واژگان کودکان مناسب است. آن ها با استفاده از تکه های کوچک کلمات قسمت‌های متنی، کلمات را میسازند.
- بازی “پازل های صوتی”: این بازی به مهارت های استماع و تشخیص الگو کودکان کمک می کند. آن ها با گوش دادن به صداها و تشخیص صحیح آن ها، پازل های صوتی را تکمیل می کنند.
برای نوجوانان و جوانان (12 سال به بالا):
- بازی “پانتومیم”: این بازی برای تقویت مهارت های ارتباطی و زبانی مناسب است. نوجوانان بدون استفاده از کلمات، با حرکات بدن و اصوات غیرکلامی داستان ها و صحنه های مختلف را بازگو می کنند.
- بازی “جستجو کلمات”: این بازی برای تقویت دایره واژگان و مهارت های کلامی کودکان مفید است. آن ها باید به پرسش ها و چالش های زبانی پاسخ دهند و لغات را به چالش بکشانند.
نتیجه گیری:
بازی های گفتاردرمانی ابزاری مؤثر برای تقویت مهارت های گفتاری و زبانی کودکان هستند. این بازی ها علاوه بر ایجاد فرصت های تعاملی و گفتاری، تمرکز، تخیل، هماهنگی حرکتی و قابلیت های شنوایی کودکان را نیز تقویت می کنند. در هر صورت، در انتخاب بازی های گفتاردرمانی برای کودکان، باید با توجه به نیازها و مشکلات گفتاری و زبانی هر کودک، بازی مناسب را انتخاب کرد و با همراهی و راهنمایی متخصصین گفتار درمانی، از آن استفاده کرد.