آزمودن آگاهی واج شناختی:
در مقالات پیشین، واج شناختی در کودکان توسط روش های مختلفی مورد بررسی قرار می گرفت از جمله تمرینات مربوط به قافیه مانند کشف قافیه، بیان قافیه ای و..
حال در ادامه به باقی روش های آزمودن آگاهی واج شناختی می پردازیم.
نامیدن خودکار سریع:
نامیدن خودکار سریع، مهارت فرد را در نامیدن سلسله ای از حروف، اعداد، رنگ ها و اشیاء با بیشترین سرعت ممکن می سنجد. نامیدن سریع با صحت، سرعت و درک خواندن در ارتباط است. نقائص نامیدن سریع می تواند پیش بینی کننده روانی خواندن در کودکان باشد. علت این ارتباط می تواند به این خاطر باشد که نامیدن سریع و خواندن هر دو شامل فرایندهای درکی، واژگانی و حرکتی می شوند. هر دوی اینها مستلزم تلفیق اطلاعات بینایی-کلامی با عنصر زمان یا سرعت هستند.
تحقیقات، فرایندهایی را که در نقائص نامیدن سریع دخیل اند به قرار زیر بیان کرده: پردازش واجی، ارتباط بینایی یا سرعت پردازش کلی.
نامیدن خودکار سریع را می توان با استفاده از تست های استاندارد یا غیر رسمی انجام داد. در ارزیابی غیر رسمی باید توجه داشت به اینکه کودک نام چه چیزی را می داند اگر اسامی رنگ ها را می داند می توان از آیتم های رنگ استفاده نمود و اگر حروف را می شناسد می توان از حروف استفاده کرد.
سرعت پردازش:
تکالیف سرعت پردازش ارزیابی کننده سرعت درون داد یا درک، سرعت برون داد، یا سرعت تلفیق فرایندهای برون داد، شناختی و درکی می باشد. به نظر می رسد که خودکار بودن بازشناسی کلمه و سرعت خواندن تحت تاثیر سرعت پردازش شناختی فرد باشد. این تکالیف شامل خط کشیدن دور تصاویر، اعداد یا حروف نظیر در یک خط یا شناسایی این که آیا نماد ها مشابه هستند یا متفاوت، می باشد.
سرعت پردازش کند، یک ویژگی رایج در افراد با اختلالات متفاوت است و بنظر می رسد سرعت پردازش در افراد نارساخوان نسبت به انواع دیگر اختلالات، کندتر باشد. نقائص سرعت پردازش در افراد دچار اختلالات خواندن هم در تکالیف زبانی و هم غیر زبانی مشاهده شده است. نقص کلی در سرعت پردازش، ارتباط بین نامیدن خودکار سریع و خواندن را توجیه می کند.
مغز افراد نارساخوان اطلاعات را کندتر از افراد بدون مشکلات خواندن پردازش می کند که شامل هم سرعت پردازش دیداری و هم سرعت پردازش شنیداری می شود.
به خاطر ماهیت کلی سرعت پردازش، تکالیف مختلفی را برای ارزیابی آن می توان انجام داد. علاوه بر تست های نامیدن خودکار سریع، ارزیابی های سرعت درک دیداری، سرعت شنیداری، سرعت دستیابی به واژگان، زمان واکنش و حتی سرعت حرکتی می توانند مفید باشند. همه تکالیف سرعت پردازش مستلزم این هستند که فرد به سرعت محرک را اسکن یا شناسایی کند، ارتباطات سریع ایجاد کند و تصمیمات دقیق بگیرد و سپس به سرعت به سمت محرک بعدی برود.
رمزگذاری املایی:
بازشناسی کلمه شامل دو مهارت عمده می شود: رمزگذاری واجی (با استفاده از دانش تطابق حرف-صدا جهتخواندن کلمه) و املایی (با استفاده از الگوهای حرف و کلمه جهت کمک به تلفظ). افراد نارساخوان در هر دو دچار مشکل هستند. میزان نقش این دو مهارت در خواندن بستگی به سطح رشد خواننده، آشنایی با کلمه و مهارت خواندن دارد.
رمزگشایی واجی در شکل گیری بازنمایی های ارتوگرافیک نقش دارد. پس از تلاش های موفقیت آمیز رمزگشایی، خواننده ماهر قادر خواهد شد کلمه را بصورت دیداری شناسایی کند بدون نیاز به بکارگیری ارتباطات صدا-حرف. این توانایی، خواندن ارتوگرافیک نامیده می شود. البته این بدان معنا نیست که پردازش واجی در خوانندگان ماهر درگیر نمی شود.
ارتوگرافی، سیستم نوشتاری یک زبان است که شامل حروف، کلمات، اعداد و علامت های نقطه گذاری می شود. آگاهی ارتوگرافیک عبارت است از دانش سیستم نوشتاری و جنبه های دیداری خواندن و هجی کردن (حروف، الگوهای حروف و کلمات)، در حالی که آگاهی واجی، دانش صداهای گفتاری است.
برخی از علائم افراد دارای آگاهی ارتوگرافیک ضعیف:
- ناتوانی در یادگیری اینکه چطور علائم و نمادها را شکل دهند.
- در مورد علائمی که به لحاظ ظاهری شباهت دارند، دچار گیجی می شوند.
- حروف یا اعداد را معکوس می خوانند
- ناتوانی در به یادآوری اینکه کلمات چه شکلی هستند.
- مشکل در خواندن کلمات بی قاعده و استثناء
- مشکل در بازشناسی سریع و دقیق کلمات؛ سرعت خواندن کند
- استفاده از هجی های متفاوت برای کلمه یکسان
- حذف پایانه های کلمات
- تکیه بیش از حد به ویژگی های واجی کلمات به جای دیداری
- مشکل در یادگیری و حفظ حقایق ریاضی بنیادی
- مشکل در توانایی شمردن به شکل متوالی
- مشکل در مسائل ریاضی چند مرحله ای
در برخی از زبان ها رابطه یک به یک بین صداها و حروف وجود دارد که به این زبان ها، زبان های شفاف گفته می شود مثل زبان اسپانیایی. در مقابل برخی از زبان ها مثل زبان انگلیسی غیر شفاف هستند چون در سطح نویسه-واج دارای بی قاعدگی هایی هستند. بنابراین رمزگذاری و رمزگشایی در زبان های غیرشفاف دشوارتر است.