گفتاردرمانی
متخصصان گفتاردرمانی در زمینه گفتار و زبان و مهارتهای ارتباطی و آسیبهای آن فعالیت میکنند و در برخی اختلالات نظیر اتیسم و یا آسیبمغزی، همکاری نزدیکی با کاردرمانگران دارند. هدف گفتاردرمانی پیشگیری، تصحیح و درمان مشکلات گفتاری، زبانی، برقراری ارتباط و عمل بلع در کودکان و بزرگسالان است.
حوزههای کاری متخصصان گفتاردرمانی به صورت خلاصه شامل موارد زیر است:
۱. اختلالات تولیدی
به دستهای از مشکلات میگویند که در تولید صداهای گفتاری به وجود میآید؛ مانند جانشینی صداها(مثل شیب به جای سیب) یا خرابگویی مثل نوکزبانی صحبتکردن و… .
۲. تاخیر در رشد گفتار و زبان
کودکی که در طی دوره رشدی خود سخن گفتن را به موقع آغاز نمیکند و یا مهارتهای گفتاری و زبانی وی در سطحی پایینتر از سن اوست، دچار تاخیر در رشد گفتار و زبان است. این کودکان ممکن است از درک نسبتاً خوبی برخوردار باشند و در زمینه گفتار درجات مختلفی از تاخیر و آسیب را نشان بدهند.
۳. کمشنوایی و کاشت حلزون
کودکان کمشنوا در تمام جنبههای گفتار و زبان از قبیل تلفظ واژگان، جملهبندی و گرامر دچار مشکل هستند. درمان اختلالات گفتاری و زبانی این کودکان پس از طی مراحل تربیت شنیداری که توسط کارشناس شنواییشناسی انجام میشود، بر عهده کارشناس گفتاردرمانی است.
۴. زبان پریشی(آفازی) دوران کودکی و بزرگسالی
در صورتی که منطقه زبانی مغز در دوران جنینی، حین تولد یا پیش از فراگیری زبان آسیب ببیند موجب بروز آفازی کودکی میشود و در صورتی که این مناطق در سن بزرگسالی بر اثر سکتهمغزی یا هرگونه آسیب دیگر دچار ضایعه شوند، آفازی بزرگسالی اتفاق میافتد. در کودکان جنبههای زبانی و گفتاری، یادگیری و رفتاری دستخوش اختلال میگردد و نیازمند یک درمان همه جانبه از سوی آسیبشناس گفتار و زبان خواهد بود. در بزرگسالان درمان مبتنی بر بازتوانی صورت میگیرد.
۵. کودکان مبتلا به فلجمغزی
این کودکان به دلیل ضایعاتمغزی دارای مشکل حس دهانی، عدم مهار رفلکسهای دهانی، مشکلات جویدن، بلع و تغذیه مستقل، مشکلات درکی و بیانی هستند که درمان اختلالات گفتار و زبان و بلع آنها به عهده گفتاردرمانگر است.
۶. لکنت زبان
شامل هرگونه گیر، مکث، قفلشدگی، کشیدهگویی و تکرار در گفتار میباشد. درمان این بیماران شامل آموزش نحوه صحیح تنفس و تنظیم آن با گفتار، با استفاده از تکنیکهای خاص، جهت سلیس و روان صحبت کردن و نیز (Relaxation) میباشد.
در صورتی که به علل مختلف این زمانبندی از محدوده عادی خارج شود، فرد دچار لکنت یا ناروانی طبیعی خواهد شد.
لکنت عارضهای است که به صورت مکثهای بیجا و بیش ازحد، کشیدهگویی، تکرار صدا و هجا یا کلمات و عبارات یا قفلشدگی در بیان یک صدا در گفتار فرد مبتلا دیده میشود.
۷. اختلالات صوت
در این گروه از اختلالات یکی از ویژگیهای صوت که مربوط به کیفیت صدا، آهنگ صدا و بلندی آن است، آسیب میبیند. اختلالات صوت شامل بَمی بیش از حد، زیری بیش ازحد، گرفتگی صدا و گفتار تو دماغی هستند.
اختلالات صوت ناشی از شکاف کام یکی از انواع بارز اینگونه مشکلات است.
برای درمان غالبا از روشهای بازپروری صدا استفاده میکنند.
۸. اختلال در خواندن و نوشتن
یکی از اختلالات ویژه یادگیری است که در سالهای اول دبستان خود را نشان میدهد. این کودکان ممکن است در شناخت و تطبیق حروف و کلمات، خواندن و هجی کردن کلمات و یا در املا نوشتن و درک و یادگیری ریاضیات دچار مشکل باشند. اختلال در خواندن در دوران رشد ممکن است پیامد اختلالات زبانی و گفتاری کودکان باشد. شناسایی به موقع مشکلات گفتاری کودکان قبل از دبستان و اقدامات درمانی توسط گفتاردرمانگران، یادگیری زبان نوشتاری آنها را سهولت میبخشد. آسیبهایمغزی با علل مختلف در بسیاری از افراد بزرگسال و کودکان نیز ممکن است منجر به اختلالات اکتسابی گفتار و زبان همراه با اختلالات خواندن و نوشتن گردد. ارائه خدمات به موقع گفتاردرمانی در کاهش چشمگیر این اختلالات موثر میباشد.