رفلکس چیست؟

رفلکس عبارت است از یک حرکت غیرارادی که در اثر تحریک صورت می‌گیرد.

انواع رفلکس:

رفلکس‌ها به سطوح مختلفی تقسیم می‌شوند. بر اساس تئوری رفلکس‌ها، رفلکس‌های سطح پایین‌تر زمینه پیدایش رفلکس‌های سطح بالاتر را فراهم می‌کنند؛ یعنی هنگامی که کودک با محرک جدیدی مواجه می‌شود نیاز به حرکت پیچیده‌تری نسبت به رفلکس قبلی پیدا می‌کند.

• رفلکس‌های اولیه: رفلکس هایی هستند که از بدو تولد تا حداکثر 6 ماهگی وجود دارند که شامل رفلکس‌های روتینگ، مکیدن، چنگ زدن و گام برداشتن می‌شود. هر کدام از این رفلکس‌ها تا سن مشخصی باید وجود داشته باشند و بعد از آن باید مهار شوند؛ در صورت ازبین نرفتن، در رشد کودک تاثیر می‌گذارند، به طور مثال اگر رفلکس چنگ زدن (grasp) باقی بماند گرفتن و رهاکردن ارادی در زمینه تمامی عملکردهای دست دچار اختلال می‌شود.
• رفلکس‌های سطح نخاعی: رفلکس‌های سطح نخاعی حداکثر تا 2 ماهگی وجود دارند و در وضعیت‌های خوابیده دمر و طاق‌باز بروز پیدا می‌کنند. از مهم‌ترین رفلکس‌های این سطح رفلکس فلکسور ویتدراوال (تحریک کف پا و سپس خم شدن پای تحریک شده)، اکستنسور تراست (یک پا خم و پای دیگر صاف، با خم کردن پای صاف، به طور غیرارادی پای خمیده باز می‌شود) و کراست اکستنشن (با تحریک سطح داخلی ران، پای تحریک شده به سمت پای دیگر خم می‌شود) می‌باشد. در صورت تداوم هرکدام از رفلکس‌های ذکر شده باعث اختلال در چهار دست و پارفتن، خزیدن، راه رفتن، نشستن و ایستادن می‌شود.
  • رفلکس‌های سطح ساقه مغز: مسیر مربوط به این رفلکس‌ها مربوط پیام‌های عصبی هماهنگی عضلات است. از رفلکس‌های مهم این سطح می‌توان به ATNR، STNR، تونیک لابیرنتی‌ها، واکنشی ثبانی مثبت و منفی اشاره کرد. این دسته از رفلکس‌ها از بدو تولد تا 4 الی 6 ماهگی در کودکان دیده می‌شوند اما تداوم آنها بعد از آن دال بر تاخیر در رشد مغزی است. این رفکس‌ها به هماهنگی چشم و دست، تغییر وضعیت از طاق‌باز به نشسته، چهار دست و پا رفتن، نشستن، ایستادن و راه رفتن کمک می‌کنند و اگر در سن مناسب مهار نشوند، در موارد فوق اختلال ایجاد می‌گردد.
• رفلکس‌های سطح مغز میانی: این رفلکس‌ها باعث کنترل حرکات گردن و تبعیت حرکات سر و گردن از یکدیگر و بروز عکس‌العمل‌های صاف کننده می‌شوند. رفلکس‌های این سطح از بدو تولد در حال تکامل هستند و تا 10 الی 12 ماهگی به حداکثر خود می‌رسند و تا 5 سالگی با افزایش کنترل مغز کاملا محو می‌شوند. رفلکس‌‌های صاف کننده سر ( neck righting)، صاف کننده بدن براساس حرکت بدن (body righting acting on the body)، صاف کننده بدن نسبت به حرکت سر (labyrinthine righting acting on the head)، اوپتیکال رایتینگ و رفلکس آمفیبین از رفلکس‌های مهم این سطح هستند. در صورت تداوم این رفلکس‌ها تعادل هنگام راه رفتن، کنترل سر هنگام راه رفتن و تعادل دچار اختلال می‌شود.
• واکنش‌های حرکتی خودکار: به طور کامل در سطح رفلکس‌های مغز میانی قرار نمی‌گیرند اما با رشد رفلکس‌های این سطح همراه هستند. رفلکس‌های مورو، لاندو و پاراشوت حدودا از 6 ماهگی الی 5/2 سالگی وجود دارند که زمینه ساز رفلکس‌های حفاظتی و تعادلی هستند و به تعادل کمک می‌کنند.
• رفلکس‌های سطح قشری: رفلکس‌های این سطح در قشر مغز و مخچه شکل می‌گیرند و وجود آنها نشان مهمی در رابطه با کنترل قشر مغز بر تمام حرکات ارادی است. محرک رفلکس‌های این سطح، تغییر مرکز ثقل بدن و به صورت عکس‌العمل‌های تعادلی است. با ظهور این رفلکس‌ها کودک به سمت دوپایی شدن می‌رود. رفلکس‌های قشری از 6 ماهگی شروع شده و تا پایان عمر وجود خواهند داشت.

[av_postslider link=’category,31′ wc_prod_visible=” wc_prod_hidden=’hide’ wc_prod_featured=” prod_order_by=” prod_order=” date_filter=” date_filter_start=” date_filter_end=” date_filter_format=’yy/mm/dd’ items=’3′ offset=’0′ contents=’title’ columns=’3′ preview_mode=’auto’ image_size=’portfolio’ autoplay=’no’ interval=’5′ lazy_loading=’disabled’ alb_description=” id=” custom_class=” av_uid=’av-2tp3f2′]

اگر رفلکسی در سن مناسب مهار یا تسهیل نشود، همانطورکه وجود رفلکس سطح پایین‌تر زمینه‌ساز پیدایش رفلکس سطح بالاتر می‌شود، وجود رفلکس‌های سطح بالاتر باعث مهار رفلکس‌های سطح پایین‌تر میشود. از همین سو، کاردرمانگران در مواجه با درگیری‌های رفلکسی که باعث اختلال در عملکرد و رشد روانی- حرکتی کودک شده است، می‌شوند، به تسهیل سطوح بالاتر می‌پردازند که این کار از طریق قرار دادن کودک در موقعیت‌هایی صورت می‌گیرد که رفلکس‌های سطح بالاتر بروز پیدا می‌کنند. به طور مثال کودکی که هنوز رفلکس‌های سطح قشری را به دست نیاورده است را در شرایط بی ثباتی قرار می‌دهند؛ مثلا روی توپ یا تیلت بورد.

کلینیک نگاه نوین چه اقداماتی در خصوص بهبود رفلکس بدنی انجام می‌دهد؟

در کلینیک نگاه نوین با ارزیابی دقیق از کودک سطح رفلکسی او مشخص شده و سپس با استفاده از روش‌های SI و دیگر متودهای رایج، به توانبخشی کودک پرداخته می‌شود. کودکانی که دچار اختلال در رشد رفلکس‌ها، بنا به هر دلیلی هستند، در فضایی آرام و متناسب با شرایطشان قرار گرفته و تمرینات لازم به تشخیص کاردرمانگر به ایشان ارائه می‌شود. در کنار این اقدامات، متخصصان کاردرمانی به ارائه مشاوره‌هایی در رابطه با نحوه مدریت کودک در فعالیت‌های روزمره می‌پردازند که شامل اصول صحیح در آغوش‌گرفتن، غذا خوردن و تغذیه کودک و همچنین تجویز ابزار کمکی یا تطابق یافته برای راحت‌تر شدن فعالیت‌های روزمره کودک و پیش رفتن به سمت استقلال هرچه بیشتر او.

خواب مقوله مهمی در رشد کودکان است و اکثر کودکان دچار اختلالات رفلکسی خواب باکیفیتی ندارند، بنابراین مداخله کاردرمانی در این زمینه حائز اهمیت است؛ مداخلات کاردرمانی در مشکلات خواب به صورت مشاوره و آموزش وضعیت‌های درست خوابیدن می‌باشد که باعث بروز پاسخ رفلکسی در کودک نشود، به طور مثال وضعیت خوابیدن به پهلو بهترین وضعیت برای داشتن خوابی راحت است زیرا وضعیتی خنثی بوده و رفلکس‌ها در این وضعیت فعال نمی‌شوند.

کیفیت عملکرد و رشد روانی- حرکتی کودک بسیار مهم است و ما در کلنیک نگاه نوین در کنار فضایی جذاب و دوست داشتنی سعی در بهبود سطح رشدی کودک توانجو داریم.

منبع: کتاب تکامل عصبی حرکتی کودک