فرایند رشد کودکان جالب و در همان حال اعجاب‌انگیز است. یکی از مهم‌ترین دست آوردهای مهم رشد در کودکان، توانایی تولید صداهای گفتاری و مهارت ترکیب این صداها و تولید واژه است؛ فرایند شناختی – زبانی- روانی – حرکتی پیچیده‌ای که تحول آن از دوران نوزادی شروع می‌شود و تا سال‌های آغازین مدرسه ادامه پیدا می‌کند. گاهی این روند دچار نابسامانی‌هایی می‌شود و به درستی کامل نمی‌یابد که به آن اختلال تلفظ می‌گوییم. تولید صدا فرآیندی است که در طی آن حرکت زبان لب‌ها و کام و دندان‌ها سبب ایجاد تغییراتی در جریان مسیر هوای حنجره شده که نتیجه آن تولید صدا و ادا کردن هجا و کلمات است و در صورتی که به هر علتی مشکلی در این مسیر ایجاد شود اختلال تلفظ رخ می‌دهد.
اختلال تلفظ شایع‌ترین اختلال گفتاری بخصوص در کودکان است که بعضا تا بزرگسالی نیز ادامه می یابد. بیشترین شکایت والدین در مراجعه به گفتار درمان این است که نمی‌فهمیم بچمون چی میگه یا به عبارتی وضوح گفتار کودک پایین است.
انواع خطاهای اختلالات تلفظ:
- خطاهای حذفی: در این نوع خطا، فرد اصلا صدای هدف را تولید نمی‌کند. ( سخت ß سخ )
- خطاهای جانشینی: در این نوع خطا، فرد یک صدا را به غلط جانشین صدای هدف می‌کند. ( سرد ß شرد)
- خطاهای خرابگویی: دراین نوع خطا، فرد صدای غیرطبیعی که در صدای موجود در آن زبان وجود ندارد را جایگزین صدای هدف می‌کند. (صدای س که به شکل نوک زبانی تولید می‌کنند)
- خطاهای اضافه گویی: دراین نوع خطا، فرد یک صدا را به کلمه اضافه می‌کند. (دمß دمب)
بعضی از این خطاها در فرایند رشد طبیعی کودک دیده می‌شود اما با گذشت زمان که به سن کودک افزوده می‌شود، انتظار می‌رود که گفتار او واضح‌تر و قابل فهم برای دیگران باشد.
علل اختلال تلفظ:
- ناهنجاری‌های چهره‌ای-دهانی (فک، دهان، زبان و..)
- آسیب شنوایی
- عقب ماندگی‌های ذهنی
- اختلالات عصبی- حرکتی
- اشکالات محیطی (شرایط عاطفی نامناسب و..)
- زود بدنیا امدن، وزن کم و..
- به دلایل ناشناخته
شیوع اختلال تلفظ:
تعداد کودکان ایرانی مبتلا به اختلالات صدای گفتار 7/5 درصد گزارش شده است.
سن یادگیری هر صدا:
هرکدام از صداهای گفتاری در سنین مشخصی فراگرفته می‌شوند. مثلا از کودک 2ساله انتظار تولید صدای (ب) را داریم اما بعضی صداها مانند (ژ) و (ر) دیرتر یادگرفته می‌شوند. بنابراین هر دوره سنی کودک نیاز به یادگیری یکسری صدا دارد و اگر از آن دوره سنی بگذرد و کودک نتواند آن صدا را تولید کند باید جلسات درمانی گفتار درمانی را شروع کند.
درصورتی که اختلال تلفظی کودکان درمان نشود تا بزرگسالی ادامه می‌یابد و روند درمان به مراتب سخت‌تر و پیچیده‌تر از دوران کودکی می‌شود و همچنین آسیب‌های جبران ناپذیری به کودک وارد می‌کند؛ از جمله:
- کاهش اعتماد به نفس فرد و درنتیجه منزوی شدن او
- افت تحصیلی به دلیل اینکه بر مهارت‌های خواندن و نوشتن اثر منفی داشته
یکی از مسئولیت‌های گفتار درمانگران کلینیک نگاه نوین بررسی روند و تشخیص نشانه‌های طبیعی، تاخیری یا غیر طبیعی آن است تا با مشاهده کوچک‌ترین شواهد انحراف از حالت معمول، مداخلات درمانی به هنگام را انجام دهند تا کودک صداها را متناسب با سن خود تلفظ کند.