مهارت ها و رویکرد های حسی- حرکتی چیست؟
مهارت های حسی- حرکتی
مهارت های درکی حرکتی نقش بسیار پایه ای در مسئله یادگیری دارند. این مهارت ها به دسته ای از مهارت های حرکتی اطلاق می شود که به فرد کمک می کند تا اطلاعات حسی را با شناخت بیشتری درک و پردازش کند و او را قادر می سازد تا با توجه بیشتری بر مهارتهای حرکتی موردنظر و در قالبی روان، هماهنگ و همسو با هدف به انجام برساند.
موجودات زنده برای زندگی در محیطی که پویاست نیازمند آن است که به طور صحیح اطلاعات حسی را از محیط دریافت، درک و پردازش کرده و پاسخ حرکتی مناسب را به محرک های موجود دهد. یکی از ملزومات بروز پاسخ حرکتی صحیح از سوی فرد درک صحیح از محرک هاست؛
برای فهم بهتر مبحث درک به تعریف آن توجه کنید:
درک به احساس انسان از محرک ها معنا می دهد بنابراین عامل تفسیر محرکات محیط می باشد. محرکات از طریق گیرنده های حسی به پیام عصبی تبدیل شده و مورد پردازش قرار می گیرد؛ برای مورد پردازش قرار گرفتن این پیام ها ابتدا در مغز باید درک شوند. فرایند درک پیچیده است و در این جا سعی شده به زبانی ساده بیان شود.
تمرینات حسی- حرکتی در قالب رویکرد حسی- حرکتی می توانند فرایند درک و مسیرهای مربوط به مراکز مرتبط در مغز را تقویت کند و همانطور که پیشتر گفته شد، به بهبود یادگیری، افزایش سرعت عکس العمل، توجه و تمرکز و هماهنگی های بدنی دوطرفه و چشم و دست منجر شود.
در رویکرد حسی- حرکتی، هنگامی که ادراک با حرکت همراه شود آگاهی کودک از خود افزایش می یابد که از طریق تجربیات حسی و حرکتی مختلف یادگیری افزایش می یابد. تمرینات حسی- حرکتی شامل ورزش های هوازی، بالا و پایین رفتن از پله، حرکت روی تخته تعادل، حرکت کردن در مسیرهایی با نشانه ها و اشکال مختلف به صورت دو پا یا چهار دست و پا یا نشسته رفتن می تواند باشد. در این تمرینات تمام حواس بینایی، شنوایی، لامسه، حس عمقی، کانستزیا( حس حرکتی) و حس تعادلی درگیر می شوند و مغز در حین انجام فعالیت، این اطلاعات را ادغام، بررسی و پردازش کرده و بعد از تطابق سازی با تجربیات گذشته پاسخ حرکتی مناسب که ممکن است پاسخی جدید به شرایطی جدیدی باشد را می دهد.
اختلال در مهارت های درکی- حرکتی اختلالات بسیاری را ایجاد می کند مانند اشکال در هماهنگی چشم و حرکت اندام ها، عدم توانایی تشخیص اندازه ها، فاصله، خطوط و زوایا و همچنین مشکلات حرکتی مثل اختلال در تعادل، ناتوانی در تشخیص چپ و راست.
علائم بالینی اختلال در مهارت های حسی- حرکتی:
- نقص در طرحواره ذهنی که کودک در کشیدن نقاشی انسان مشکل دارد و اعضایی از بدن را جا می اندازد.
- ضعف در هماهنگی( هماهنگی بین چشم و دست، بین دو دست، بین دست ها و پا ها و بین چشم ها و پاها)
- نقص در تقلید از وضعیت ها و حالت های مختلف و مشخص
- دوسوبرتری( انسان به صورت طبیعی یکی از طرفین چپ یا راستش غالب است و اصطلاحا تکسوبرتر می باشد.)
- انجام فعالیت های تکراری و بی هدف
- ضعف در شناخت یک شی از طریق ادراک لامسه با حذف بینایی
- مشکلات زبان شناختی اعم از زبان بیانی و دریافت
اقدامات کاردرمانی با استفاده از رویکرد حسی- حرکتی:
در کاردرمانی برای ارزیابی وضعیت مهارت های حسی- حرکتی ابزارهای تخصصی وجود دارد که پس از انجام ارزیابی و تعیین مشکلات به درمان پرداخته می شود.
تسهیل مهارت های حرکتی درشت که از طریق تمریناتی صورت می گیرد که سبب حرکت و تقویت عضلات بزرگ بدن و اندام های مختلف می شوند. از نمونه های آن انواع بازی روی تخته یا صفحه تعادل یا نشانه های گام برداشتن و یا عبور از مسیرهای مختلف با مانع می باشد. تمرینات گفته شده می توانند با موارد شناختی مثل کشیدن اشکال هندسی، رنگ ها و … ترکیب شوند.
فوائد برخی از تمرینات حسی- حرکتی:
- تمرینات دوطرفه: بهبود کنترل حرکتی و هماهنگی دوطرفه و بهبود شناخت و یادگیری
- تمرینات یکطرفه: بهبود تعادل و تقویت راه های تعادلی در مغز، بهبود انتقال اطلاعات بین دو نیمکره و فعالیت یکطرفه بدن
تصاویر زیر نمونه هایی از تمرینات با رویکرد حسی- حرکتی هستند. ( تصاویر از پایان نامه خانم نجفی سال 1370 می باشند.)
