می‌خواهیم در مورد نورون های آینه ای صحبت بکنیم که در عملکرد ارتباطی و یادگیری بسیار مهم است.
بازم ممنون میشم نظرات خودتون بفرمایید.
تقلید، نورون های آینه ای و…
مسئله ی تقلید (Imitation) در تمامی کودکان دارای اوتیسم دچار اختلال میشه. اختلال عمدتاً به سبب اختلال در نورون های آینه ای (Mirror Neunons) هست و برخی فرایض حاکی از این هستند که یکی از پایه ای ترین دلایل اوتیسم نقص در این نورون هاست. فلذا مسئله ی تقلید بسیار پیچیده هست و نیازمند توضیحات فراوان.
به طور کلی عدم توانایی تقلید می تونه به سبب اختلال در دریافت اطلاعات از محیط باشه (عمدتاً نقص توجه)، می تونه به سبب نقص در نورون های آینه ای باشه (که این عامل رو عامل اصلی در نظر می گیرند و بسیاری از اختلالات دیگر اوتیسم مثل نقص در درک از خود، نقص در برقراری ارتباط، نقص در زبان و… رو به همین عامل نسبت میدن)؛ میتونه به سبب آپراکسی باشه، به سبب نقص در سیستم مهار و یا به سبب نقص در سیستم پاداش. در غالب کودکان اوتیسم، نقص در همه ی این موارد با هم وجود داره. اما چه کنیم؟
1- ممکن است کودک در دریافت اطلاعات محیطی مشکل داشته باشد (عمدتاً نقص توجه): بهترین تمرینات برای افزایش توجه، بازی های درکی-حرکتی هستند. هر بازی که کودک باید به یک محرک بیرونی، پاسخ حرکتی بده بر دو نوع اند. feedforward و feedback. دسته اول اونهایی هستند که کودک باید نحوه ی حرکت خودش رو پیش بینی کنه و بعد حرکت رو بروز بده، مثلاً شوت زدن به هدف یا انداختن توپ داخل سبد از راه دور، یا پریدن از روی مانع حین دویدن. دسته دوم نیاز به پیش بینی نداره مثلاً شوت زدن بی هدف، انداختن توپ داخل سبد از نزدیک، طی کردن یک مسیر مانع دار حین راه رفتن (نه دویدن).
2- اگر نقص در نورون های آینه ای باشه (که غالباً هم هست): تمرینات زیر
آ. هر بازی دو نفره ای که هر دو نفر کار مشابهی رو تکرار می کنند. مثلاً قل دادن توپ یا ماشین به سمت هم، گذاشتن یک طبل در وسط و دو نفری زدن روی طبل و… . کودک حتماً باید «ببینه» که هم بازیش چه طور بازی می کنه. سعی کنید همراه هر بار حرکت، صدایی از خودتون در آرید و هر بار همون صدا رو تکرار کنید (مثلاً هوووو و بعد توپ رو هل بدید طرفش).
ب. تقلید رو ابتدا با کارهای معنی دار روزمره و با ابزار شروع کنید. مثلاً ابتدا سعی کنید مسواک زدن با مسواک واقعی رو تقلید کنه، کم کم ابزار رو غیر واقعی کنید مثلاً تظاهر به مسواک زدن با تکه ای چوب، کم کم ابزار رو حذف کنید و فقط پانتومیم مسواک زدن و در نهایت تقلید رو به سمت حرکات بی کاربرد و بی معنی ببرید. در حرکات بی معنی ابتدا حالت مستقیم و بعداً حالت معکوس رو انجام بدید (مثلاً ابتدا تقلید زدن کف دست ها به هم و بعدها تقلید زدن پشت دست ها به هم).
ج. چون نورون های آینه ای در لوب پریتال هم وجود دارند: سعی کنید تا می تونید تجارب حسی متنوع برای کودک فراهم کنید. مثل بازی شلپ شلپ زدن روی آب، گل بازی، پریدن روی ترامپولین، پریدن داخل استخر، پریدن روی بالش ها و… اعمال سرما به یک دست و گرما به دست دیگه، راه رفتن روی جدول با یک پا روی زمین و یک پا روی جدول.
د. به طور روزانه طوری که کودک ببیند، جلویش بخندید، گریه کنید، اخم کنید و… (حالات مختلف چهره)
ه. یک آینه بین دو دست کودک بگذارید طوری که یک دست خود را نبیند، سپس توپی به او بدهید تا با دستی که می بیند به زمین بزند (آینه را طوری قرار دهید که کودک دست خود را داخل آینه ببیند).
و. میرور نورون ها در تعامل با سیستم مهار کار می کنند، لذا تحریک سیستم مهار میتونه علاوه بر بهبودی سیستم مهار که در کودکان اوتیسم مشکل داره، سبب رسیدن تحریکات به نورون های میرور هم بشه. مثل بازی های نوبتی، یک بار من یک بار تو. یا بازی هایی که نیاز به انتظار دارند (مثلاً خط بکشید تا کودک با دست دنبال کنه و هر وقت خط قطع شد او هم متوقف بشه).
ز. اگر کودک شما جز کودکان اوتیسم با عملکرد بالا هست و توان شرکت در این فعالیت رو داره: تئوری مبنی بر این هست که نورون های آینه ای در بازسازی خاطرات گذشته و خیال پردازی در آینده نقش دارند. لذا دائم ازش بپرسید که در مدرسه یا در خونه دوستش یا… چه اتفاقاتی افتاد و یا در مورد اتفاقاتی که ممکنه در آینده اتفاق بیفته ازش بپرسید وقتی بزرگ شد می خواد چی کاره بشه، یا مواردی مشابه اون.
ح. فرضیه هایی مبنی بر این هست که نورون های آینه ای در حل مسئله هم نقش دارند، پس تمرینات: برنامه ریزی حرکتی ظریف و درشت (مثل چیدن یک مسیر مانع دار و تشویق کردن کودک به عبور کردن از موانع و رسیدن به سمت دیگر مسیر؛ یا بازی ماز (هزارراه)، یا پازل اشکال هندسی ساده)
3- به این سبب که مغز کودک «دوست نداره» تقلید کنه (not rewarding): آ. رژیم حسی روزانه (بهتره در قالب بازی باشه تا ماساژ و کشیدن برس و امثالهم) ب. متنوع کردن علایق حسی و حرکتی؛روش: تجربه ، بوها، جنسها، بازی ها و حرکات مختلف رو برای کودک فراهم کنید، به هر کدوم که واکنش خوب نشون داد، تو برنامه روزانه اش قرار بدید.
4- به سبب نقص در سیستم مهار: مشابه همون بازی های مهاری که عرض کردم.
5- آپراکسی: به طور خلاصه به دو دسته تقسیم می شود.:آ. تمرینات برنامه ریزی حرکتی ریز و درشت که بالا گفتم ب. تمرینات چند تکلیفی (multi-task) مثلاً لیوان آب دستش باشه و توپ رو داخل سبد بندازه…